مقدمه
شوری خاک یکی از مهمترین چالشهای کشاورزی ایران است که بهویژه در مناطق خشک و نیمهخشک، عملکرد محصولات زراعی و باغی را بهشدت کاهش میدهد. تجمع نمک در خاک باعث اختلال در جذب آب و عناصر غذایی، کاهش رشد ریشه و در نهایت افت کیفیت و کمیت محصول میشود.
در این مقاله به راهکارهای علمی و کمعارضه برای مقابله با تنش شوری میپردازیم. همچنین ارتباط این موضوع با سایر تهدیدهای گیاهی مانند سفیدک پودری در محصولات باغی، بیماریهای قارچی ریشه و کنه تارعنکبوتی در محصولات زراعی بررسی خواهد شد. علاوه بر آن، به موضوعات مرتبط مانند برنامه غذایی مقابله با گرمازدگی تابستانه، افزایش مقاومت گیاه در برابر سرمازدگی دیررس بهاره و مزایای اسیدآمینه در کاهش تنشهای محیطی اشاره میکنیم تا یک مدیریت جامع برای کشاورزان فراهم شود.
اثرات شوری خاک بر گیاه
- کاهش جذب آب به دلیل فشار اسمزی بالا
- اختلال در جذب عناصر غذایی مانند پتاسیم، کلسیم و منیزیم
- تجمع یونهای سدیم و کلر در بافت گیاه و ایجاد سمیت
- کاهش رشد ریشه و ضعف عمومی گیاه
- کاهش عملکرد در محصولات حساس مانند گندم، برنج، سیبزمینی، خیار، گوجه، کاهو و توتفرنگی
راهکارهای نوین مقابله با شوری خاک
۱. اصلاح خاک با ترکیبات آلی و هیومیک
- HUME SEEP (هیومیک اسید): با دارا بودن ۵۰٪ اسید هیومیک، ساختمان خاک را اصلاح کرده و فعالیت میکروارگانیسمهای مفید را افزایش میدهد. این محصول باعث کاهش تثبیت عناصر غذایی و افزایش مقاومت گیاه در برابر شوری میشود.
- ORGO SEEP (کود مایع آلی): با داشتن ۲۵٪ ماده آلی و عناصر ریزمغذی، خاکهای فقیر را غنی کرده و شرایط را برای رشد ریشههای سالم فراهم میکند.
این محصولات برای گندم، برنج، کلزا، چغندر قند، سیبزمینی، سبزیجات و درختان میوه بسیار کاربردی هستند.
۲. استفاده از ترکیبات مقاومساز
- SILI K SEEP (سیلیکات پتاسیم): با تقویت دیواره سلولی و افزایش فعالیت آنزیمهای آنتیاکسیدانی، مقاومت گیاه در برابر شوری و خشکی افزایش مییابد. این محصول برای پسته، انار، انگور، نیشکر و سبزیجات توصیه میشود.
- AMIN ALGA (کود جلبک دریایی): با دارا بودن هورمونهای رشد و ترکیبات اسمولیت مانند بتائین، گیاه را در برابر تنشهای زیستی و غیرزیستی مقاوم میکند.
۳. مدیریت تغذیه و استفاده از NPKهای تخصصی
- استفاده از NPKهای متعادل و پتاس بالا (مانند 12-12-36) در مراحل زایشی، باعث افزایش ضخامت کوتیکول برگ و کاهش حساسیت گیاه به شوری میشود.
- GOLD AMIN (کود آمینواسیدی): با افزایش فتوسنتز و کاهش اثرات تنش، گیاه را مقاومتر میکند.
۴. مدیریت زراعی و آبیاری
- استفاده از سیستمهای آبیاری قطرهای فضای باز یا هیدروپونیک برای کاهش تجمع نمک در اطراف ریشه
- شستوشوی خاک با آب شیرین در کشتهای غرقآبی
- تناوب کشت با گیاهان مقاوم به شوری مانند جو و کلزا
ارتباط با سایر موضوعات
- همانطور که در مقاله «کنترل سفیدک پودری در محصولات باغی با راهکارهای کمعارضه» اشاره شد، ضعف گیاه ناشی از شوری میتواند حساسیت آن به بیماریهای قارچی برگی را افزایش دهد.
- در مقاله «کنترل عوامل بیماریزای قارچی در ریشه با روشهای نوین» توضیح داده شد که ریشه سالم و قوی پایهای برای مقاومت گیاه در برابر شوری است.
- همچنین، در مقاله «نحوه صحیح مبارزه با کنه تارعنکبوتی در محصولات زراعی» بیان شد که آفات مکنده در شرایط تنش محیطی شدت بیشتری مییابند.
- موضوعات مرتبط دیگر مانند برنامه غذایی مقابله با گرمازدگی تابستانه، افزایش مقاومت گیاه در برابر سرمازدگی دیررس بهاره و مزایای اسیدآمینه در کاهش تنشهای محیطی نیز مکمل مدیریت شوری هستند و باید در کنار آن اجرا شوند.
کلام آخر
مقابله با شوری خاک تنها با شستوشوی خاک امکانپذیر نیست؛ بلکه باید با رویکردی تلفیقی شامل اصلاح خاک با ترکیبات آلی، استفاده از کودهای مقاومساز، مدیریت تغذیه و آبیاری و توجه به سایر تنشهای محیطی انجام شود.
برند حیات سبز سبحان با شعار «رمز بیمرز رویش» در کنار کشاورزان است تا با دانش روز و محصولات ایمن، کشاورزی ایران را به سمت پایداری و بهرهوری بیشتر هدایت کند.
انار 
انگور 
برنج 
پسته 
توت فرنگی 
چغندر 
خیار 
سبزیجات 
سیب زمینی 
فلفل دلمه 
کاهو و کلم 
کلزا 
گندم 
گوجه فرنگی 
گیاهان دارویی 
مرکبات 
نیشکر 
شوری پذیری 
غرق آبی 
قطره ای فضای باز 
گلخانه 
محلول پاشی 
نهالستان و نشا 
هیدروپونیک 
